အေတြးအေခၚပညာ၏ ျပႆနာမ်ား – ဘာထရန္ ရပ္ဆဲလ္ အပိုင္း(၇)

အေတြးအေခၚပညာ၏ ျပႆနာမ်ား – ဘာထရန္ ရပ္ဆဲလ္
အခန္း (၄) စိတ္အသိအေျချပဳဝါဒ(Idealism)

 

“စိတ္အသိအေျချပဳဝါဒ” ဟူေသာ စကားလံုးကို မ်ားစြာေသာအေတြးအေခၚပညာရွင္မ်ားက အမ်ိဳးမ်ိဳးေသာ သေဘာေပါက္ပံုမ်ားျဖင့္ သံုးစြဲေနၾက၏။ က်ေနာ္တို႕ နားလည္သေဘာေပါက္မည့္ ပံုစံမွာမူ တည္ရွိေနေသာ မည္သည့္အရာပင္ျဖစ္ေစ၊ အနည္းႏွင့္အမ်ား တည္ရွိေနသည္ဟု သိႏိုင္ေသာ အရာပင္ျဖစ္ေစ တနည္းအားျဖင့္ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ တခုခုျဖစ္မည္ဟူေသာ အေကာက္အယူ ျဖစ္သည္။ အေတြးအေခၚပညာရွင္မ်ားအၾကားတြင္ အလြန္ပင္ က်ယ္က်ယ္ျပန္႕ျပန္႕ခံယူထားၾကေသာ ဤအေကာက္အယူသည္ ပံုသ႑န္မ်ိဳးစံုျဖင့္ ရွိေနျပီး အမ်ိဳးမ်ိဳးျဖစ္ေသာ ေနာက္ခံယူဆပံုတို႕တြင္ တည္မွီကြဲျပားေနၾကသည္။ ဤအေကာက္အယူအား အလြန္က်ယ္ျပန္႕စြာ ခံယူထားၾကျပီး သူ႕ခ်ည္းသက္သက္ပင္လွ်င္ စိတ္ဝင္စားစရာ အလြန္ေကာင္းေသာေၾကာင့္ အေတြးအေခၚပညာအား အတိုးဆံုးခ်ဳပ္ စစ္ေၾကာမႈမ်ိဳးတြင္ပင္ အဆိုပါ အေကာက္အယူအား ထည့္သြင္းေဖာ္ျပရ၏။

 

          အေတြးအေခၚပညာရပ္ဆိုင္ရာ ထင္ေၾကးေပးမႈမ်ိဳးအား အေလ့အက်က္မရွိေသးေသာ ပုဂၢိဳလ္တဦးသည္ အဆိုပါ အေကာက္အယူမ်ိဳးအား သိသိသာသာပင္ အဓိပၸာယ္မရွိေသာ ယူဆခ်က္အေနျဖင့္ အေရးလုပ္ေလာက္စရာမဟုတ္ဟု ထင္ခ်င္ထင္ႏိုင္မည္။ သာမန္အသိက စားပြဲမ်ား၊ ကုလားထိုင္မ်ား၊ ေနႏွင့္ လ၊ ရုပ္ဝတၳဳပစၥည္းမ်ားသည္ စိတ္ႏွင့္ တကြ၊ စိတ္အတြင္းရွိေနေသာအရာမ်ားႏွင့္ လားလားၾကီး ဆန္႕က်င္ေနေသာ တစံုတရာမ်ားျဖစ္ၾကျပီး စိတ္မရွိလွ်င္လည္း ဆက္လက္ရွိေနဦးမည့္ တည္ရွိမႈမ်ိဳးရွိေသာ အရာမ်ားျဖစ္သည္ဟု မွတ္ယူမည္မွာ သံသယျဖစ္စရာ မလိုေပ။ က်ေနာ္တို႕သည္ ရုပ္္ဝတၳဳအား စိတ္ဟူ၍မရွိခင္ကတည္းကပင္ ကာလရွည္ၾကာ တည္ရွိေနခဲ့ေသာ အရာမ်ားဟု ထင္ျမင္ထားၾကျပီး ၄င္းအား စိတ္၏ လုပ္ေဆာင္မႈတခုခုေၾကာင့္ ျဖစ္လာေသာ အရာအျဖစ္ မွတ္ယူရန္မွာ အလြန္ခက္ေပမည္။ သို႕ရာတြင္ မွန္သည္ျဖစ္ေစ၊ မွားသည္ျဖစ္ေစ စိတ္အသိအေျချပဳဝါဒသည္ သိသိသာသာ အဓိပၸာယ္မဲ့ေနေသာ အရာျဖစ္ အေရးမလုပ္ပဲ မေနသင့္ေပ။

 

          ရုပ္္ဝတၳဳပစၥည္းမ်ားသည္ အမွီအခုိကင္းေသာ တည္ရွိမႈရွိေစကာမူ ၄င္းတို႕သည္ အာရံုခံစားမႈအခ်က္အလက္မ်ားႏွင့္ ျပတ္ျပတ္သားသားပင္ ကြဲျပားေနျပီး ပစၥည္းစာရင္းတခုအတြင္း ေဖာ္ျပထားေသာ ပစၥည္းမ်ားႏွင့္ ၄င္းပစၥည္းစာရင္းတို႕ အလားတူရွိမႈမ်ိဳးႏွင့္တူေသာ ပံုစံမ်ိဳးျဖင့္သာလွ်င္ ဆိုခဲ့ျပီးေသာ ရုပ္္ဝတၳဳႏွင့္ အဆိုပါရုပ္္ဝတၳဳကေပးေသာ အာရံုခံစားမႈအခ်က္အလက္မ်ား အလားတူရွိမႈမ်ိဳး ရွိေနေၾကာင္းကို ေတြ႕ခဲ့ၾကရျပီး ျဖစ္သည္။ ထို႕ေၾကာင့္ (အာရံုခံစားမႈ အခ်က္အလက္မ်ားျဖင့္သာလွ်င္ ဆံုးျဖတ္ႏိုင္ေသာ) သာမန္အသိျဖင့္ မွတ္ယူမႈသည္ ရုပ္္ဝတၳဳပစၥည္းမ်ား၏ စစ္မွန္ေသာ ပင္ကိုသေဘာအား ရိပ္မိႏိုင္ရန္ အလွမ္းေဝးေန၏။ ထို႕ေၾကာင့္ပင္လွ်င္ ၄င္းရုပ္္ဝတၳဳပစၥည္းတို႕အား စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာတခုခုအျဖစ္ယူဆခ်င္စရာ အေၾကာင္းျပခ်က္ ေကာင္းေကာင္းရွိမည္ဆိုပါက ထိုသို႕ဆိုျခင္းသည္ မိမိတို႕အတြက္ ထူးဆန္းေထြလာၾကီးျဖစ္ေနမည္ဟူေသာ အေၾကာင္းျပခ်က္တခုတည္းျဖင့္ ၄င္းယူဆခ်က္အား ျပတ္ျပတ္သားသား ျငင္းပယ္ျခင္း မျပဳႏိုင္ပါ။ ရုပ္္ဝတၳဳပစၥည္းမ်ား၏ အမွန္တရားသည္ (ေရွ႕အခန္းမ်ားတြင္ ဆိုခဲ့သလို တိုက္ရိုက္သိႏုိင္ရန္ မျဖစ္ႏိုင္ေသာေၾကာင့္) အမွန္တကယ္ပင္ အဆန္းတၾကယ္ျဖစ္ေနရမည္ ျဖစ္၏။ ေရေရရာရာ ဘယ္လိုမွ မေျပာႏိုင္ေသာ အရာတခုလည္း ျဖစ္ေကာင္းျဖစ္ေနမည္။ သို႕ေသာ္ မည္သည့္ အေတြးအေခၚပညာရွင္ပင္ျဖစ္ေစ ၄င္းအား ေရေရရာရာေျပာႏိုင္ျပီဟု ယံုၾကည္ျပီး ထိုသူက အမွန္တရားဟူ၍ တင္ျပလာေသာ အခ်က္အလက္မ်ားအား ထူးထူးဆန္းဆန္းျဖစ္ေနသည္ဟူေသာ အေၾကာင္းျပခ်က္အား ထိုသူ၏ ယူဆခ်က္အား ျငင္းပယ္ရာတြင္ အေျခမခံသင့္ေပ။

 

          စိတ္အသိအေျချပဳဝါဒ၏ အေျခတည္ထားေသာ ေနာက္ခံမ်ားမွာ ေယဘုယ်အားျဖင့္ အသိဆိုင္ရာ သေဘာတရားအေျခခံေသာ ေနာက္ခံမ်ားျဖစ္ၾကသည္။ ဆိုလိုသည္မွာ က်ေနာ္တို႕ ၄င္းရုပ္္ဝတၳဳႏွင့္ ပတ္သက္သမွ် သိႏိုင္ေလာက္သည့္ အေျခအေနမ်ားကို ေဆြးေႏြးမႈမ်ားကို အေျခခံေသာ ေနာက္ခံစဥ္းစားပံုကို ေျပာလိုရင္းျဖစ္သည္။ ထိုသို႕ေနာက္ခံစဥ္းစားပံုအေပၚတြင္ အေျခတည္ျပီး စိတ္အသိအေျချပဳဝါဒအား တည္ေဆာက္ရန္ ပထမဆံုး အေလးအနက္အားထုတ္သူမွာ ဘုန္းေတာ္ၾကီး ဘာကေလျဖစ္သည္။ သူက အမ်ားအားျဖင့္ မွန္ကန္ေသာ ေဆြးေႏြးခ်က္မ်ားကို အေျခခံ၍ ဦးစြာ သက္ေသျပသည္မွာ က်ေနာ္တို႕ရရွိေသာ အာရံုခံစားမႈအခ်က္အလက္မ်ားသည္ က်ေနာ္တို႕ႏွင့္ကင္း၍ ျဖစ္ေပၚလာႏုိင္ျခင္းမရွိ ဟုဆိုျပီး ထုိသို႕ ျဖစ္ေပၚမလာႏိုင္ေသာ္လည္း အဆိုပါ အခ်က္အလက္မ်ားသည္ အနည္းဆံုး တစိတ္တပိုင္းအားျဖင့္ စိတ္အတြင္း တည္ရွိေနၾကျပီးျဖစ္မည္ဟုဆိုကာ ထိုသို႕ရွိေနပံုသည္ ျမင္ျခင္းျဖစ္ေစ၊ ၾကားျခင္းျဖစ္ေစ၊ ထိျခင္းျဖစ္ေစ၊ အနံ႕ရျခင္းျဖစ္ေစ၊ အရသာရျခင္းျဖစ္ေစ မရွိေတာ့လွ်င္ ဆက္လက္ရွိမေနေတာ့မည့္ တည္ရွိပံုမ်ိဳးျဖစ္မည္ဟုဆိုသည္။ ယခုအထိ သူအေျခအေနေျပာလာခဲ့သမွ်တြင္ အခ်ိဳ႕ေဆြးေႏြးခ်က္မ်ားက သိပ္မဟုတ္ေသးေသာ္လည္း ေသခ်ာေပါက္ပင္ မွန္မေယာင္ရွိ၏။ သို႕ႏွင့္ ဘာကေလက ဆက္လက္ျငင္းခ်က္ထုတ္သည္မွာ အာရံုခံစားမႈအခ်က္အလက္မ်ား၏ တည္ရွိမႈကသာလွ်င္ က်ေနာ္တို႕၏ သိျမင္နားလည္မႈအား ေသခ်ာေစမည့္ အရာမ်ားျဖစ္ေပသည္ဟု ဆိုျပီး ထိုသို႕(ေသခ်ာေစမည့္) သိျမင္နားလည္လိုက္ေသာ အရာမ်ားကလည္း စိတ္အတြင္းတြင္ ရွိေနေသာေၾကာင့္ ရုပ္္ဝတၳဳဟူသည္ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ တခုခုပင္ျဖစ္ရမည္ဟု ဆိုေလသည္။ ထို႕ေၾကာင့္ပင္လွ်င္ သူက ဆက္လက္ နိဂံုးသတ္သည္မွာ စိတ္အတြင္းတြင္ ရွိသည့္အရာမွ လြဲ၍ မည္သည့္အရာကိုမွ် မသိႏိုင္ပဲ စိတ္အတြင္းမရွိေသာ္လည္း သိႏိုင္ေသာ အရာဟူသမွ်သည္ အျခားစိတ္တခုခုအတြင္းတြင္ ရွိေန၍ ျဖစ္ရမည္ဟု ဆိုလိုက္ေလသည္။

 

          သူ၏ ေဆြးေႏြးခ်က္အား သေဘာေပါက္ရန္အတြက္ သူ၏ စိတ္အၾကံ(idea)ဟူေသာ စကားလံုးအား အသံုးျပဳပံုကို နားလည္ရန္ မရွိမျဖစ္လိုအပ္၏။ သူက ခ်က္ခ်င္းသိလိုက္ႏိုင္ေသာ အရာမ်ား (ဥပမာ-အာရံုခံစားမႈအခ်က္အလက္မ်ား) မွန္သမွ်ကို စိတ္အၾကံဟု အမည္ေပး၏။ ထိုေၾကာင့္ က်ေနာ္တို႕ျမင္လိုက္ေသာ အေရာင္တခုခုသည္ စိတ္အၾကံတခုျဖစ္သြား၏။ က်ေနာ္တို႕ၾကားလိုက္ေသာ အသံသည္လည္း ထို႕အတူပင္ျဖစ္သည္ အစရွိသျဖင့္ ဆက္လက္ ပြားမ်ားယူဆႏိုင္သည္။ သို႕ေသာ္ ဘာကေလ၏ အသံုးျပဳပံုအရ အဆိုပါ စိတ္အၾကံဟူသည္မွာ အာရံုခံစားမႈအခ်က္အလက္မ်ားကိုသာလွ်င္ ကိုယ္စားမျပဳေပ။ က်ေနာ္တို႕ စိတ္တြင္း သတိရလိုက္ေသာ သို႕မဟုတ္ စိတ္ကူးလိုက္ေသာ အရာမ်ားလည္း ရွိလာလိမ့္မည္ျဖစ္ျပီး ထိုသို႕က်ေနာ္တို႕ သတိရလိုက္ေသာ ခဏ၊ စိတ္ကူးလိုက္ေသာ ခဏအတြင္း ခ်က္ခ်င္းသိရွိလိုက္ေသာ အရာမ်ားအားလံုးကိုလည္း ဘာကေလက စိတ္အၾကံမ်ားဟုပင္ အမည္ေပး၏။

 

          သို႕ႏွင့္ ဘာကေလက သစ္ပင္အစရွိေသာ သာမန္ျမင္ေတြ႕ေနက် အရာဝတၳဳမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍ ဥပမာအေနျဖင့္ စတင္စဥ္းစားျခင္းျပဳ၏။ ဘာကေလက ျပဆိုသည္မွာ က်ေနာ္တို႕က သစ္ပင္ကို သိျမင္နားလည္လိုက္သည့္ အခါတြင္ ခ်က္ခ်င္းသိရသည့္ အရာအားလံုးမွာ (သူ၏ အမည္ေပးပံု အေျခခံေသာ)စိတ္အၾကံမ်ားျဖစ္သည္ဟု ဆိုျပီး သူက ထိုသိျမင္နားလည္လိုက္ေသာ စိတ္အၾကံမ်ားမွလြဲ၍ အဆိုပါသစ္ပင္ႏွင့္ ပတ္သက္သမွ် အျခားမည္သည့္အရာကိုမွ် အစစ္အမွန္ဟူ၍ ယူဆစရာ ေနာက္ခံအေၾကာင္း နည္းနည္းမွ် မရွိေတာ့ဟု ဆိုလိုက္သည္။ ဘာကေလက ဆက္ေျပာသည္မွာ ၄င္းသစ္ပင္၏ အရွိတရားသည္ ၄င္းအား သိရွိနားလည္ခံေနရျခင္းျဖစ္စဥ္တြင္ ပါဝင္ေနျပီးျဖစ္သည္ဟု ဆို၏။ လက္တင္ဘာသာျဖင့္ဆိုလွ်င္ ၄င္းသစ္ပင္၏ ‘esse’ သည္ပင္လွ်င္ ‘percipi’ ျဖစ္သည္ ဟု ဆိုလိုက္ျခင္းျဖစ္သည္။ ဘာကေလက လံုးလံုးလ်ားလ်ား ဝန္ခံသည္တခုမွာ အဆိုပါသစ္ပင္သည္ က်ေနာ္တို႕၏ မ်က္လံုးမ်ားကို ပိတ္လိုက္သည္ျဖစ္ေစ၊ သစ္ပင္၏ အနီးအနားတြင္ မည္သူမွ်မရွိသည္ ျဖစ္ေစ၊ သစ္ပင္ ဆက္ရွိေနဦးမည္ဟူေသာ အခ်က္ျဖစ္သည္။ သို႕ေသာ္ ထိုသို႕ ဆက္ရွိေနျခင္းမွာ ဘုရားသခင္က အဆိုပါ သစ္ပင္အား သိျမင္နားလည္လိုက္ျခင္းျဖစ္စဥ္ ဆက္ရွိေနေသာေၾကာင့္သာ ျဖစ္သည္ဟု ဘာကေလက ဆို၏။ ဘာကေလအေျပာအရ က်ေနာ္တို႕က ရုပ္္ဝတၳဳဟုေခၚေသာအရာႏွင့္ အလားတူျဖစ္ေသာ သစ္ပင္ ‘အစစ္အမွန္’ဟူသည္မွာ ဘုရားသခင္စိတ္အတြင္းရွိ စိတ္အၾကံမ်ားျဖင့္ဖြဲ႕စည္းထားျပီး အဆိုပါ စိတ္အၾကံမ်ားသည္ က်ေနာ္တို႕က သစ္ပင္ကို ျမင္လိုက္သည့္အခါတြင္ ရလာေသာ စိတ္အၾကံမ်ားႏွင့္ အနည္းႏွင့္အမ်ား တူေနမည္ျဖစ္ျပီး မတူသည့္အခ်က္မွာ ဘုရားသခင္စိတ္အတြင္းမွ စိတ္အၾကံမ်ားသည္ (က်ေနာ္တို႕၏ စိတ္အၾကံမ်ားကဲ့သို႕ ေပ်ာက္မသြားႏိုင္ပဲ) သစ္ပင္ရွိေနသမွ် ဆက္လက္ရွိေနမည္ဟုဆို၏။ ဘာကေလအလိုအရ က်ေနာ္တို႕၏ သိျမင္နားလည္လိုက္မႈမွန္သမွ်သည္ ဘုရားသခင္၏ သိျမင္နားလည္လိုက္မႈျဖစ္စဥ္မ်ားအတြင္း တစိတ္တပိုင္းပါဝင္ေနျပီး ထိုအတြက္ေၾကာင့္ပင္လွ်င္ လူအမ်ားသည္ (အလင္းျပန္မႈႏွင့္ ရႈေထာင့္တို႕အရ ျမင္ရပံုကြဲျပားႏိုင္ေသာ္လည္း) အနည္းႏွင့္အမ်ားတူညီမႈရွိေသာ သစ္ပင္ကို ျမင္ရျခင္းျဖစ္သည္ဟု ဆိုေလသည္။ ထို႕ေၾကာင့္ ဘာကေလ၏ အယူအဆအရဆိုလွ်င္ ေလာကတြင္ စိတ္ႏွင့္ ၄င္း၏ စိတ္အၾကံမ်ားမွလြဲ၍ အျခားမည္သည့္အရာမွ်မရွိပဲ သိႏိုင္သမွ်အရာမွန္သမွ်မွာလည္း စိတ္အၾကံသာလွ်င္ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ အျခားမည္သည့္အရာကိုမွ်လည္း သိႏိုင္ျခင္းမရွိေတာ့ဟု ဆိုရမည္ျဖစ္သည္။

 

          ထိုေဆြးေႏြးခ်က္မ်ားတြင္ ယုတၱိအမွားအေတာ္မ်ားမ်ားရွိေနျပီး ၄င္းအမွားမ်ားသည္ အေတြးအေခၚပညာ၏ သမိုင္းေၾကာင္းတြင္ အေရးၾကီးခဲ့ကာ အဆိုပါအမွား ကိုယ္ႏိႈက္ကပင္ အမွန္အား လမ္းျပေပးသည့္ သဖြယ္လည္း ျဖစ္ခဲ့သည္။ ပထမဦးစြာဆိုရလွ်င္ စိတ္အၾကံ(idea)ဟူေသာ စကားလံုးအား (ဘာကေလ၏ ကိုယ္ပိုင္အဓိပၸာယ္သတ္မွတ္မႈျဖင့္) အသံုးျပဳမႈသည္ ရႈပ္ေထြးမႈတခုကို ေပၚေစသည့္အေၾကာင္းမွ စေျပာရမည္ျဖစ္သည္။ က်ေနာ္တို႕သည္ စိတ္အၾကံတခုဟူသည္မွာ တစံုတေယာက္၏ စိတ္အတြင္းတြင္ရွိေသာ တစံုတရာျဖစ္သည္ဟု ယူဆရ၏။ ထို႕ေၾကာင့္ သစ္ပင္ဟူသည္မွာ စိတ္အၾကံမ်ားျဖင့္သာလွ်င္ ဖြဲ႕စည္းထားသည္ဟု ဆိုလာသည့္အခါတြင္ အဆိုပါ သစ္ပင္တခုလံုးသည္ စိတ္အတြင္းတြင္ ရွိေနသည္ဟု ယူဆခ်င္စရာျဖစ္လာ၏။ သို႕ေသာ္ ထိုသို႕ စိတ္အတြင္းရွိေနသည္ဟု ဆိုျခင္းတြင္ပင္လွ်င္ မေရမရာျဖစ္ေနေသာ သေဘာရွိေန၏။ က်ေနာ္တို႕ လူတေယာက္အေၾကာင္း ေခါင္းထဲထည့္ရသည္ဟု စကားအျဖစ္ ေျပာၾကလွ်င္ ဆိုလိုသည့္ အဓိပၸာယ္မွာ အဆိုလူသည္ က်ေနာ္တို႕စိတ္အတြင္းသို႕ ေရာက္လာသည္ကို မဆိုလိုပဲ အဆိုပါလူတေယာက္ႏွင့္ဆိုင္သည့္ အေတြးမ်ား က်ေနာ္တို႕ စိတ္အတြင္းရွိေနသည္ကို ဆိုလိုျခင္းျဖစ္သည္။ လူတဦးတေယာက္က သူ၏ စိတ္ထဲတြင္ လုပ္စရာကိစၥမ်ား ရွင္းသြားသည္ဟု ေျပာရာတြင္ အဆိုပါ လုပ္စရာကိစၥမ်ားသည္ သူ၏ စိတ္အတြင္းတြင္ ရွိေနခဲ့သည္ဟု မဆိုလိုပဲ အဆိုပါလုပ္စရာကိစၥမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ အေတြးမ်ား သူ၏ စိတ္အတြင္းတြင္ ရွိေနခဲ့ျပီး ယခုသူ၏ စိတ္အတြင္း ထိုအေတြးမ်ား မရွိေတာ့သည္ကို ဆိုလိုျခင္းျဖစ္သည္။ ထိုသို႕ဆိုလွ်င္ ဘာကေလက က်ေနာ္တို႕သိႏိုင္ေသာ သစ္ပင္ဟူသည္ က်ေနာ္တို႕ စိတ္အတြင္းတြင္ပင္ ရွိရမည္ဟု ေျပာလာရာတြင္ သူအမ်ားဆံုးေျပာႏိုင္သေလာက္မွာ အဆိုပါသစ္ပင္ႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ အေတြးမ်ားသည္ က်ေနာ္တို႕စိတ္တြင္း ရွိကိုရွိမည္ဟုသာ ျဖစ္သင့္သည္။ အဆိုပါသစ္ပင္ကိုယ္တိုင္သည္ က်ေနာ္တို႕စိတ္အတြင္းတြင္ ရွိေနရမည္ဟု ဆိုျခင္းသည္ လူတေယာက္အေၾကာင္း ေခါင္းထဲထည့္ရသည္ဆိုျခင္းတြင္ ထိုလူကိုယ္တိုင္ပင္ မိမိစိတ္အတြင္းေရာက္ကို ေရာက္ေနရမည္ဟု ဆိုျခင္းႏွင့္ တူေနေတာ့မည္။ ထိုသို႕ ရႈပ္ေထြးမႈမ်ိဳးသည္ အရည္အခ်င္းရွိေသာ မည္သည့္အေတြးအေခၚပညာရွင္တေယာာက္အတြက္မဆို အခိုင္အမာယူဆခ်င္စရာ မေကာင္းလြန္းေသာ အေနအထားျဖစ္ေကာင္းျဖစ္ေနမည္ ဆိုေသာ္လည္း အမ်ိဳးမ်ိဳးေသာ ထည့္တြက္ႏိုင္သည့္ အေျခအေနမ်ားက ထိုသို႕ ယူဆျခင္းကို လက္ခံႏိုင္ေစရန္ အားေပးခဲ့၏။ ထိုသို႕ ယူဆပံုမ်ိဳး မည္သို႕မည္ပံုျဖစ္ႏိုင္ေကာင္းသည္ကို ျမင္ႏိုင္ရန္ စိတ္အၾကံမ်ား၏ သေဘာသဘာဝႏွင့္ ပတ္သက္၍ နက္နက္ရိႈင္းရိႈ္င္း ေမးခြန္းထုတ္ရန္ လိုေပမည္။

 

          စိတ္အၾကံမ်ား၏ သဘာဝအား ေယဘုယ်ေမးခြန္းမ်ားထုတ္၍ မေဆြးေႏြးမီ အာရံုခံစားမႈအခ်က္အလက္မ်ား၊ ရုပ္ဝတၳဳပစၥည္းမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍ ေပၚေပါက္လာေသာ ေမးခြန္းႏွစ္ခုကို လံုးဝသီးျခား ခြဲထုတ္ပစ္ရပါမည္။ ဘာကေလသည္ က်ေနာ္တို႕၏ ဆိုခဲ့ေသာ သစ္ပင္အား အနည္းႏွင့္အမ်ား ပုဂၢလဆန္ေသာ(ကိုယ္တိုင္သာ သိႏိုင္ေသာ) သိျမင္နားလည္လိုက္မႈမ်ိဳးတြင္ ဖြဲ႕စည္းပါဝင္ေနေသာ အာရံုခံစားမႈအခ်က္အလက္မ်ားကို ကိုင္တြယ္ရာတြင္ ေထြျပားေသာ အခ်က္အလက္အေသးစိတ္မ်ားအရ ဘာကေလမွန္ကန္ခဲ့ေၾကာင္း ေတြ႕ရျပီးျဖစ္သည္။ အနည္းႏွင့္အမ်ား ပုဂၢလဆန္ျခင္းဟူသည္မွာ အာရံုခံစားမႈအခ်က္အလက္မ်ားသည္ က်ေနာ္တို႕အေပၚတြင္ တည္မွီေနသေလာက္ပင္ သစ္ပင္၏ တည္ရွိမႈအေပၚတြင္လည္း တည္မွီေနျပီး သစ္ပင္အား သိျမင္နားလည္လိုက္ျခင္းျဖစ္စဥ္မရွိလွ်င္ အဆိုပါအာရံုခံစားမႈအခ်က္အလက္မ်ားလည္း ရွိမည္မဟုတ္ေၾကာင္း ဆိုလိုျခင္းျဖစ္သည္။ သို႕ရာတြင္ အထက္ပါဘာကေလ၏ မွန္ကန္မႈသည္ ခ်က္ခ်င္းသိလိုက္ႏိုင္ေသာ အရာမွန္သမွ်သည္ စိတ္အတြင္းတြင္သာလွ်င္ရွိရမည္ဟူေသာ ဘာကေလ သက္ေသျပလိုေသာ အခ်က္ႏွင့္ လံုးဝကြဲျပား၏။ ထို႕ေၾကာင့္ အာရံုခံစားမႈအခ်က္အလက္မ်ား၏ က်ေနာ္တို႕အေပၚတြင္ မူတည္ေနမႈႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ အေသးစိတ္မ်ားသည္ ဘာကေလ၏ ဆိုခဲ့ေသာ သက္ေသျပလိုမႈအတြက္ အသံုးမဝင္ေပ။ ဘာကေလ ေယဘုယ်အားျဖင့္ သက္ေသျပရမည္မွာ သိျခင္းအားျဖင့္ အရာဝတၳဳမ်ားသည္ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာတခုခုျဖစ္ေၾကာင့္ အရႈခံရမႈျဖစ္သည္။ ယခင္အခန္းမ်ားတြင္ ေဆြးေႏြးခဲ့ေသာ ေမးခြန္းျဖစ္သည့္ အာရံုခံစားမႈအခ်က္အလက္မ်ားႏွင့္ ရုပ္ဝတၳဳပစၥည္းမ်ား ကြဲျပားမႈႏွင့္ ဆိုင္ေသာ အေၾကာင္းအရာမ်ားကို ထည့္စဥ္းစားရန္မဟုတ္ပဲ အထက္တြင္ ေျပာခဲ့ေသာ ဘာကေလ သက္ေသ ျပလိုသည့္ အခ်က္ ဟုတ္ေၾကာင္း၊ မဟုတ္ေၾကာင္းသည္သာလွ်င္ က်ေနာ္တို႕ ယခုစဥ္းစားသင့္ေသာ ေမးခြန္းျဖစ္လာ၏။

 

          ဘာကေလဆိုလိုသည့္ အဓိပၸာယ္ျဖင့္ စိတ္အၾကံ(idea)ဟူေသာ စကားလံုးကို စဥ္းစားရာတြင္ စိတ္တြင္ စိတ္အၾကံဟူ၍ ေပၚလာသည့္အခါတိုင္း ထည့္စဥ္းစားရမည့္ သိသာထင္ရွားေသာ အရာႏွစ္ခုရွိသည္။ ၄င္းတို႕မွာ က်ေနာ္တို႕ သိလိုက္ေသာ အရာ(ဥပမာ-က်ေနာ့စားပြဲ၏ အေရာင္)ႏွင့္ ထိုသို႕ စိတ္ပုိင္းဆိုင္ရာ သိလိုက္ျခင္းျဖစ္စဥ္တို႕ပင္ျဖစ္သည္။ ထိုသို႕ သိလိုက္ျခင္းျဖစ္စဥ္သည္ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာျဖစ္သည္ဟူသည့္ အခ်က္မွာ သံသယျဖစ္စရာမလိုပါ။ သို႕ရာတြင္ အဆိုပါ သိျမင္နားလည္လိုက္ျခင္းခံရေသာ အရာသည္ တနည္းနည္းျဖင့္ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာတခုခုျဖစ္သည္ဟု ယူဆခ်င္စရာ အေၾကာင္းျပခ်က္တခုခု ရွိေနသေလာ ဟူသည့္ ေမးခြန္းကို ေမးရပါမည္။ က်ေနာ္တို႕ ယခင္အခန္းမ်ားရွိ အေရာင္ႏွင့္ပတ္သက္ေသာ ေဆြးေႏြးမႈမ်ားတြင္ အေရာင္သည္ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာသာျဖစ္သည္ဟု ယူဆရန္အေၾကာင္းမရွိပဲ ဆိုခဲ့ေသာ စားပြဲႏွင့္ပတ္သက္သည့္ အေျခအေနတြင္ ၄င္းအေရာင္၏ တည္ရွိမႈမွာ ရုပ္ဝတၳဳႏွင့္ က်ေနာ္တို႕၏ အာရံုခံစားႏိုင္ေသာ အဂၤါမ်ား(မ်က္လံုး)အၾကား ဆက္ႏြယ္မႈအေပၚအတြင္ မွီခုိေနေၾကာင္းကိုသာလွ်င္ သက္ေသျပေန၏။ ဆိုလိုသည္မွာ အေရာင္တမ်ိဳးမ်ိဳးသည္ အလင္းေရာင္အေျခအေနတခုခုေအာက္တြင္ သာမန္မ်က္လံုးျဖင့္ စားပြဲအားျမင္ႏိုင္ေသာ တေနရာရာမွ ၾကည့္လွ်င္ ထိုအေရာင္တမ်ိဳးမ်ိဳး ျဖစ္တည္လိမ့္မည္ဆိုေသာ အခ်က္ကိုမူ သက္ေသျပေနသည္။ ၄င္းအေျခအေနက ထိုအေရာင္သည္ ၾကည့္သူ၏ စိတ္အတြင္းတြင္ ရွိမေနေၾကာင္း သက္ေသျပေန၏။

 

          ဘာကေလ၏ အျမင္ျဖစ္ေသာ ထုိစားပြဲ၏ အေရာင္ဟူသည္ သိသိသာသာပင္ စိတ္အတြင္းတြင္ ရွိေနရမည္ဟူေသာ အျမင္၏ ယုတၱိတန္မႈသည္ သိျမင္နားလည္ခံရေသာ အရာႏွင့္ သိျမင္နားလည္လိုက္ျခင္း အျပဳအမူအား လံုးေထြးလိုက္ျခင္းအေပၚတြင္ အေျခခံထားပံုရေလသည္။ ထိုႏွစ္ခုစလံုးအား ဘာကေလက စိတ္အၾကံဟူ၍ပင္ ေခၚေကာင္းေခၚလိမ့္မည္ျဖစ္သည္။ သိျမင္နားလည္လိုက္ျခင္းအမႈသည္ စိတ္တြင္းတြင္ရွိေၾကာင္း သံသယျဖစ္ရန္မလို။ ထို႕ေၾကာင့္ က်ေနာ္တို႕ ထိုသို႕ျပဳမူလိုက္မႈႏွင့္ ပတ္သက္၍ စဥ္းစားၾကရာတြင္ အဆိုပါ စိတ္အၾကံမ်ားသည္ စိတ္အတြင္းတြင္ပင္ျဖစ္ရမည္ဟူေသာ အျမင္အား သေဘာတူလိုက္ရန္ အသင့္ျဖစ္ေနၾက၏။ ထိုသို႕ဆိုလွ်င္ အဆိုပါ စိတ္အၾကံမ်ားအား သိျမင္နားလည္လိုက္ျခင္းျဖစ္စဥ္ႏွင့္ ပတ္သက္လာမွသာလွ်င္ စိတ္အၾကံမ်ားမွန္သမွ် စိတ္အတြင္းရွိေနသည္ဟူေသာ အယူအဆမွန္သည္ဟူေသာ အခ်က္ကို ေမ့ေလ်ာ့လိုက္ျခင္းအားျဖင့္ က်ေနာ္တို႕သည္ က်ေနာ္တို႕၏ သိျမင္နားလည္လိုက္ျခင္းခံရေသာအရာမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍ပါ အဆိုပါ စိတ္အၾကံမွန္သမွ် စိတ္အတြင္းတြင္ရွိရမည္ဟူေသာ ယူဆခ်က္ကို ေရြ႕ေျပာင္းသြတ္သြင္းလာေတာ့သည္။ ထို႕ေၾကာင့္ ထိုသို႕ မသိလိုက္ဘာသာ ေဝ့လည္လည္ျဖစ္သြားျခင္းအားျဖင့္ က်ေနာ္တို႕ သိျမင္နားလည္လိုက္သည့္ အရာမွန္သမွ်သည္ က်ေနာ္တို႕စိတ္အတြင္းတြင္ပင္ ရွိရမည္ဟူ၍ နိဂံုးသတ္မိသြားေတာ့သည္။ ဤသို႕ သံုးသပ္ျခင္းသည္ပင္လွ်င္ ဘာကေလ၏ ေဆြးေႏြးခ်က္အား ခြဲျခမ္းစိတ္ျခာသံုးသပ္ျခင္း အစစ္အမွန္ႏွင့္ ၄င္းအေျခခံထားေသာ အႏၲ္ိမ ယုတၱိအမွား ျဖစ္ပံုရ၏။

 

          အဆိုပါ ျပဳမူလိုက္မႈႏွင့္ ျပဳမူခံလိုက္ရေသာ အရာမ်ားအၾကား ျခားနားမႈႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ ေမးခြန္းမွာ အလြန္အေရးၾကီးျပီး အေၾကာင္းမွာ က်ေနာ္တို႕၏ အသိပညာရယူႏိုင္စြမ္းတခုလံုးႏွင့္ ပတ္သက္ေနေသာေၾကာင့္လည္းျဖစ္သည္။ ကိုယ္ကိုယ္ႏိႈက္ကိုသာမက အျခားျဖစ္ေသာအရာမ်ားကိုလည္း သိျမင္ႏိုင္စြမ္းသည္ စိတ္၏ အဓိက ပင္ကိုလကၡဏာျဖစ္သည္။ အရာဝတၳဳမ်ားအား သိျမင္မႈတြင္ စိတ္ႏွင့္ စိတ္မဟုတ္ေသာ အျခားအရာမ်ား ဆက္ႏြယ္မႈတခု မရွိမျဖစ္ပါဝင္ေနျပီး ၄င္းသည္ပင္လွ်င္ စိတ္၏ အရာဝတၳဳမ်ားအား သိႏိုင္စြမ္းကို ဖြဲ႕စည္းထား၏။ အကယ္၍ သိလာရေသာ အရာမ်ားသည္ စိတ္အတြင္း၌ပင္ ရွိေနရမည္ဟု ဆိုပါက က်ေနာ္တို႕သည္ စိတ္၏ သိႏိုင္ေသာ စြမ္းအားကို လြန္လြန္ကၽြံကၽြံ ကန္႕သတ္ပစ္ရာက်ေနမည္။ သို႕မဟုတ္ပါကလည္း က်ေနာ္တို႕ မလိုအပ္ပဲ စကားပရိယာယ္မ်ားေနျခင္းမွ်သာ ျဖစ္ေနေပလိမ့္မည္။ စိတ္အတြင္းတြင္ ရွိေနသည္ဟု ဆိုျခင္းႏွင့္ စိတ္၏ ‘ေရွ႕ေမွာက္’တြင္ ျဖစ္လာျခင္းကို အတူတူဟု မွတ္ယူမည္ဆိုလွ်င္ – ဆိုလိုသည္မွာ စိတ္၏ သိျမင္နားလည္လိုက္ျခင္းကိုသာလွ်င္ ဆိုလို(ျပီး စိတ္ႏွင့္ အသိခံအရာမခြဲျခားပဲေန)သည္ဆိုလွ်င္ က်ေနာ္တို႕ မလိုအပ္ပဲ စကားပရိယာယ္မ်ားေနျခင္းသာ ျဖစ္ေပမည္။ သို႕ေသာ္ က်ေနာ္တို႕ ထိုသို႕ဆိုလွ်င္ေတာင္မွ ထို(ေဆြးေႏြးလာခ်က္အရ)စိတ္အတြင္းရွိေနသည္ဆိုေသာ အရာသည္ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာတခုခု လံုးဝမဟုတ္ပဲလဲ ျဖစ္ခ်င္ျဖစ္ေနႏိုင္ပါသည္။ ထို႕ေၾကာင့္ က်ေနာ္တို႕ သည္ အသိပညာ၏ သဘာဝကို သေဘာေပါက္လာရာတြင္ ဘာကေလ၏ ေဆြးေႏြးပံုသည္ ဖြဲ႕စည္းပံုအရေရာ၊ အႏွစ္သာရအရပါ မွားယြင္းေနသည္ကို ေတြ႕ရျပီး သူ၏ ‘သိျမင္နားလည္ျခင္းခံရေသာ အရာမ်ာျဖစ္ေသာ စိတ္အၾကံမ်ားသည္ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာသာျဖစ္သည္’ ဟူေသာ ယူဆခ်က္အတြက္ ေနာက္ခံစဥ္းစားမႈမ်ားမွာလည္း မည္သို႕မွ် က်ိဳးေၾကာင္းညီညြတ္ျခင္း မရွိသည္ကိုလည္း ေတြ႕ရမည္ျဖစ္သည္။ ထို႕ေၾကာင့္ သူ၏ စိတ္အသိအေျချပဳဝါဒအား မ်က္ႏွာသာေပးမည့္ ေနာက္ခံစဥ္းစားခ်က္မ်ားအား ထည့္စဥ္းစားျခင္း မျပဳပဲ ေနေကာင္းေနႏိုင္မည္ျဖစ္ေလသည္။ ထိုသို႕ စိတ္အသိအေျချပဳဝါဒအား မ်က္ႏွာသာေပးမည့္ အျခားေနာက္ခံစဥ္းစားခ်က္မ်ား ရွိမရွိကိုမူ ဆက္ၾကည့္ရန္ လိုေပဦးမည္။

 

          က်ေနာ္တို႕မသိေသးေသာ ရွိေနသည့္အရာမွန္သမွ်ကို က်ေနာ္တို႕ သိရန္မျဖစ္ႏိုင္ဟူ၍ အဆန္းမဟုတ္ေသာ သိသာေနျပီးျဖစ္သည့္ အဆိုအျဖစ္ ေျပာေလ့ရွိၾက၏။ ၄င္းမွတဆင့္ ေကာက္ခ်က္ခ်ႏိုင္သည္မွာ က်ေနာ္တို႕၏အေတြ႕အၾကံဳျဖင့္ ဆီေလ်ာ္ဆက္စပ္ႏိုင္ေသာ အရာမွန္သမွ်သည္ အနည္းဆံုးအေနျဖင့္ က်ေနာ္တို႕သိရွိႏိုင္စြမ္းရွိေသာ အရာမ်ားျဖစ္ရမည္ပင္။ ယခင္ေျပာဆိုခဲ့သည္မ်ားမွ ေကာက္ခ်က္ခ်ရလွ်င္လည္း အကယ္၍ ရုပ္ဝတၳဳဟူသည္ အေျခခံအားျဖင့္ပင္ က်ေနာ္တို႕ (တုိက္ရိုက္)သိလာႏိုင္ျခင္းမရွိေသာ အရာ ျဖစ္ေနသည္ဆိုလွ်င္ အဆိုပါ ရုပ္ဝတၳဳတည္ရွိေနေၾကာင္း က်ေနာ္တို႕ သိရွိႏိုင္လိမ့္မည္မဟုတ္သလို က်ေနာ္တို႕အတြက္ (ထည့္သြင္းစဥ္းစားစရာ) အေရးပါေသာအရာအျဖစ္ မည္သို႕မွ်ေကာက္ယူစရာလိုေတာ့ပါ။ ထိုသို႕ ယူဆခ်က္၏ ေနာက္ထပ္ ေယဘုယ်သြယ္ဝုိက္ေျပာဆိုေနသည့္ အခ်က္မွာ အေၾကာင္းျပခ်က္မ်ား မထင္ရွားမႈေၾကာင့္ က်ေနာ္တို႕အတြက္ အေရးပါေသာ အရာမဟုတ္သည္တခုသည္ အစစ္အမွန္မဟုတ္ႏိုင္ဟူသည့္ အခ်က္ျဖစ္ျပီး ထို ရုပ္ဝတၳဳဟူသည့္အရာသည္ စိတ္မ်ားသို႕မဟုတ္ စိတ္အေတြးအၾကံမ်ားျဖင့္ ဖြဲ႕စည္းထားေသာ အရာသာ မဟုတ္ဟုဆိုလွ်င္ ၄င္းသည္ မျဖစ္ႏိုင္ေသာ ေပါက္ကရစိတ္ကူးတခုသာလွ်င္ ျဖစ္ေနေတာ့မည္။

 

          ယခုေဆြးေႏြးခ်က္မ်ားအား က်ေနာ္တို႕ လက္ရွိေရာက္ေနသည့္အဆင့္တြင္ ထဲထဲဝင္ဝင္ ျပည့္ျပည္စံုစံုေဆြးေႏြးရန္မူကား ကနဦးတြင္ပင္ စဥ္းစဥ္းစားစားေဆြးေႏြးရမည့္ အခ်က္မ်ားလိုအပ္ေနေၾကာင္း ျပဆိုေနေသာေၾကာင့္ ထိုသို႕ေဆြးေႏြးရန္ မျဖစ္ႏိုင္ေပ။ သို႕ရာတြင္ အဆိုပါ ေဆြးေႏြးခ်က္မ်ားကို ျငင္းဆိုရန္အတြက္ အေၾကာင္းျပခ်က္တခ်ိဳ႕ကိုမူ ခ်က္ခ်င္းသတိျပဳေကာင္း ျပဳမိႏိုင္၏။ အဆံုးနိဂံုးမွ စေျပာရလွ်င္ က်ေနာ္တို႕အတြက္ မည့္သည့္ ‘လက္ေတြ႕က်ေသာ’အေရးပါမႈမ်ိဳး မရွိႏိုင္သည့္အရာသည္ အစစ္အမွန္မျဖစ္ႏိုင္ဟု ယူဆရန္ အေၾကာင္းမရွိဟု ဆိုႏိုင္၏။ ဆိုလိုသည္မွာ အကယ္၍ ‘သေဘာတရားေရးရာ’အေရးပါမႈမ်ိဳး ပါဝင္သည္ဆိုပါက ေလာက၏ အမွန္တရားကိို သိလိုေသာ ဆႏၵရွိသူမ်ားအတြက္ ေလာကတြင္ရွိေနေသာ အရာတိုင္းအား စိတ္ဝင္စားမႈတခုခုရွိေနမည္မွာ အမွန္ပင္ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ စစ္မွန္ေသာ အရာတိုင္းသည္ က်ေနာ္တို႕အတြက္ အေရးပါမႈတခုခုရွိေနမည္ျဖစ္သည္။ ထိုသို႕ဆိုပါက က်ေနာ္တို႕ ေရရာစြာမသိႏိုင္ေသာ္လည္း ရုပ္ဝတၳဳဟူ၍ တည္ရွိေနေၾကာင္းမွန္လွ်င္ ရုပ္ဝတၳဳသည္ က်ေနာ္တို႕အတြက္ အေရးပါ မပါဟူေသာ ကိစၥမွာ အေၾကာင္းလုပ္စရာ မဟုတ္ေတာ့ေပ။ ရုပ္ဝတၳဳရွိမရွိဟူသည္မွာ က်ေနာ္တို႕၏ အသိပညာႏွင့္ဆို္င္ေသာ လိုအင္မ်ားႏွင့္ ဆက္စပ္ေနျပီး ထိုလိုအင္အား ျဖည့္ဆည္းေစေရး၊ သို႕မဟုတ္ ပယ္ဖ်က္တားဆီးေစေရးအတြက္ စဥ္းစားရန္လိုေသာ အေရးပါမႈေၾကာင့္ က်ေနာ္တို႕သည္ ထိုရုပ္ဝတၳဳ ရွိမရွိဆိုသည္ကို ေသခ်ာေပါက္ပင္ သံသယထား စဥ္းစားၾကည့္ႏိုင္သည္။

 

          ရွင္းေအာင္ထပ္ေျပာရလွ်င္ က်ေနာ္တို႕ မသိေသာ ရွိေနသမွ်အားလံုးတို႕အား သိရန္ မျဖစ္ႏိုင္ဟု ဆိုျခင္းသည္ မည္သို႕မဆို ေျပာေနစရာမလိုေသာ အမွန္တရားတခု မဟုတ္ရံုသာမက မွားပင္ မွားယြင္းေနေသာ အခ်က္ပင္ ျဖစ္ေပသည္။ ယခုအဆိုတြင္ ‘သိသည္’(know)ဟူေသာ စကားလံုးအား အဓိပၸာယ္ဖြင့္ပံု ႏွစ္မ်ိဳးျဖင့္ သံုးထားျခင္းျဖစ္သည္။ (၁)ပထမတခုျဖစ္ေသာ ‘သိရန္မျဖစ္ႏိုင္’ ဟူေသာ စကားစုတြင္ သံုးထားေသာ ‘သိသည္’ ဟူေသာ စကားလံုး၏ အဓိပၸာယ္မွာ အမွားႏွင့္ ဆန္႕က်င္ဘက္ျဖစ္ေနေသာ က်ေနာ္တို႕၏ ယံုၾကည္ခံယူခ်က္မ်ားအရလည္း သက္ဆုိင္ေနသည့္ က်ေနာ္တို႕က စစ္မွန္သည္ဟု သိထားေသာ ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ားဟုလည္း ေခၚဆိုႏိုင္မည့္ သိျခင္းမ်ိဳးကို ဆိုလိုသည္။ (၂)ဒုတိယတခုျဖစ္ေသာ ‘က်ေနာ္တို႕ မသိေသာ ရွိေနသမွ်’ ဟူေသာ စကားစုတြင္ သံုးထားသည့္ ‘သိသည္’ ဟူေသာ စကားလံုး၏ ‘သိသည္’ ဟူေသာ စကားလံုး၏ အဓိပၸာယ္မွာမူ က်ေနာ္တို႕က သိရွိနားလည္လိုက္ျခင္းမ်ား(acquaintance)ဟု ေခၚဆိုမည္ျဖစ္ေသာ က်ေနာ္တို႕၏ အရာဝတၳဳမ်ားႏွင့္ပတ္သက္ေသာ အသိကုိ ဆိုလိုသည္။ ဆိုလိုသည္မွာ က်ေနာ္တို႕က က်ေနာ္တို႕၏ အာရံုခံစားမႈအခ်က္အလက္မ်ားကို သိရွိလိုက္ပံုမ်ိဳးကို ဆိုလိုသည္။ (ထိုသို႕ခြဲျခားေျပာဆိုမႈတြင္ ျပင္သစ္တြင္ savoir ႏွင့္ Connaître တို႕၏ ကြဲျပားပံုမ်ိဳး သို႕မဟုတ္ ဂ်ာမန္ဘာသာစကားအရ wisen ႏွင့္ kennen တို႕ကြဲျပားပံုမ်ိဳးတို႕၏ ပံုစံမ်ား အၾကမ္းဖ်င္းပါဝင္ေနသည္ဟု ဆိုႏိုင္၏။)

 

          ထို႕ေၾကာင့္ ကနဦးတြင္ ေျပာေနစရာမလိုေသာ အမွန္တရားတခုပံုေပါက္ေနေသာ ၄င္းအဆိုအား အထက္ပါ အဓိပၸာယ္ခြဲျခားမႈမ်ိဳးျဖင့္ ျပန္လည္ ေဖာ္ျပၾကည့္သည့္အခါတြင္ – “က်ေနာ္တို႕ သိရွိနားလည္ထားျခင္းမရွိေသာ တည္ရွိေနသည့္ အရာတခုအား က်ေနာ္တို႕ မည္သည့္အခါမွ် ဆံုးဆံုးျဖတ္ျဖတ္ သတ္မွတ္ျခင္း တခု မျပဳႏိုင္” ဟူ၍ ျဖစ္သြား၏။ ၄င္းသည္ မည္သို႕မဆို ေျပာေနစရာမလိုေသာ အမွန္တရားတခု မဟုတ္ရံုသာမက ထိုသို႕ ေျပာဆိုျခင္းႏွင့္ ဆန္႕က်င္ဘက္ပင္ျဖစ္ေသာ သိသိသာသာမွားယြင္းမႈတခုပင္ ျဖစ္သြား၏။ ဥပမာ က်ေနာ္သည္ တရုပ္ဘုရင္ၾကီးႏွင့္ မေတြ႕ဖူးေသာ္လည္း သူရွိသည္ဟု က်ေနာ္ (ေသခ်ာ)ဆံုးျဖတ္၏။ ထိုသို႕ ဆံုးျဖတ္ရသည္မွာ အျခားသူမ်ားက တရုတ္ဘုရင္ၾကီးႏွင့္ ေတြ႕ဖူးေသာေၾကာင့္ဟူေသာ အခ်က္ကို အေျခခံျခင္း ျဖစ္ေကာင္းျဖစ္ေနမည္။ မည္သို႕ပင္ဆိုေစ ဆိုခဲ့ေသာ အဆိုျပဳခ်က္၏ အေျခခံမူ ခုိင္မာသည္ဆိုလွ်င္ အျခားသူမ်ား၏ ဘုရင္ၾကီးႏွင့္ ေတြ႕ခဲ့ျခင္းကို က်ေနာ္ (ေသေသခ်ာခ်ာ)သိရွိဆံုးျဖတ္ႏိုင္ရန္ မျဖစ္ႏိုင္ေသာေၾကာင့္ ထိုသို႕ ဆင္ေျခေပးျခင္းမ်ိဳးသည္ မဆီေလ်ာ္ေသာ ခြန္းတုံ႕ျပန္မႈမ်ိဳးသာလွ်င္ ျဖစ္ေနေပမည္။ ထပ္မံ ခ်ဲ႕ထြင္ရမည္ ဆိုကပါ ဆိုခဲ့ေသာ အဆိုျပဳခ်က္၏ အေျခခံမူ ခိုင္မာသည္ဆိုလွ်င္ မည္သူမွ် သိရွိနားလည္ျခင္းမရွိေသာ တစံုတရာ၏ တည္ရွိမႈအား ဘာ့ေၾကာင့္ မသိႏိုင္ေကာင္းသနည္း ဟူေသာ ေမးခြန္းအတြက္လည္း အေၾကာင္းျပစရာမရွိေပ။ ဤအခ်က္သည္ အေရးၾကီးျပီး ထပ္မံရွင္းလင္းရန္လည္း လိုအပ္ေန၏။

 

အကယ္၍ က်ေနာ္သည္ တည္ရိွေနေသာ အရာတခုအား သိရွိလိုက္သည္ ဆိုပါက က်ေနာ္၏ သိရွိမႈသည္ ၄င္း တည္ရွိေနေသာ အရာႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ အသိပညာအား က်ေနာ့ကို ေပးမည္ျဖစ္သည္။ သို႕ေသာ္ တစံုတရာ၏ တည္ရွိမႈကို သိႏိုင္သည့္ အခါတိုင္းတြင္ ထုိတစံုတရာသည္ က်ေနာ္ သို႕မဟုတ္ တစံုတေယာက္၏ သိရွိျခင္းကို ခံရေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ကိုျဖစ္မည္ဟု ေျပာင္းျပန္ယူဆလွ်င္မူ မမွန္ကန္ပါ။ သိရွိေတြ႕ဆံုလိုက္ျခင္းမရွိပဲ မွန္ကန္ေသာ ဆံုးျဖတ္မႈကို ရသည့္အခါတြင္ ထိုသို႕(မွန္မွန္ကန္ကန္ ဆံုးျဖတ္မႈ)ျပဳႏို္င္သည္မွာ ထိုအရာအား “ေဖာ္ျပမႈ”အားျဖင့္ သိရွိရေသာေၾကာင့္ျဖစ္ျပီး ထိုအရာ၏ ျဖစ္တည္ေနမႈကို ျပဆိုေနေသာ ေဖာ္ျပမႈကို မိမိကုိယ္တိုင္ကိုယ္က် သိရွိလိုက္ေသာ အျခားတစံုတရာ၏ ျဖစ္တည္မႈမွေန၍ ေယဘုယ်က်ေသာ (အသိပညာႏွင့္ပတ္သက္သည့္) အေျခခံမူတခ်ိဳ႕ကို အရင္းျပဳျပီး ေကာက္ခ်က္ခ်ျခင္းအားျဖင့္ (ကိုယ္တိုင္သိရွိေတြ႕ဆံုျခင္းမရွိပဲ) ထို(ေဖာ္ျပမႈျဖင့္ သိလာေသာ)အရာႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ အသိကို မွန္မွန္ကန္ကန္ ဆံုးျဖတ္ႏိုင္ျခင္းျဖစ္ေလသည္။ ထိုအခ်က္ကို ျပည့္ျပည့္စံုစံုနားလည္ရန္ အတြက္ ပထမဦးစြာ ေတြ႕ၾကံဳသိမႈ(acquaintance)မွရေသာ အသိႏွင့္ ေဖာ္ျပမႈ(description)မွရေသာ အသိတို႕၏ ကြဲျပားမႈကို ကိုင္တြယ္ရန္ လိုအပ္လိမ့္မည္ျဖစ္ျပီး ထို႕ေနာက္တြင္မွ အသိပညာႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ အေျခခံမူမ်ားသည္ ရွိသည္ဆုိလွ်င္ မည္သည့္မူမ်ားက က်ေနာ္တို႕၏ ကိုယ္ပိုင္အေတြ႕အၾကံဳမ်ား တည္ရွိမႈမွ ရလာေသာ အသိႏွင့္ မည္မွ်ေလာက္ တူညီေသာ ေသခ်ာမႈရွိေစသည္ကို ဆက္လက္စဥ္းစားၾကပါမည္။ အဆိုပါ အေၾကာင္းအရာမ်ားအား ေနာက္လာမည့္ အခန္းမ်ားတြင္ ဆက္လက္ ကိုယ္တြယ္ေဆြးေႏြးသြားမည္။